ئىسلام ئىدىيىسى
مەرھۇم شەھىد سەييىد قۇتۇبنىڭ "يولبەلگىسى" ناملىق ئەسىرىدىن قىسقىچە تاللانمىلار :
ـ ھازىرقى دەۋرىدە ياشاۋاتقان ھەر بىر مۇسۇلمان ،ئىسلامنىڭ دەسلەپكى دەۋرى دۇچ كەلگىنىدەك ئۇنىڭدىن قىلچە پەرقىلەنمەيدىغان، بەلكى ئۇنىڭدىنممۇ ئېغىر زۇلمەتلىك جاھالەت ئىچىدە ياشاۋاتىمىز. ئەتىراپىمىزدىكى ھەممە نەرسە جاھالەت ، كىشىلەرنىڭ ئىدىيە ۋە ئاڭ ــ سىزىمى ، دۇنيا قارىشى، ئۆرۈپ ـ ئادىتى،مەدەنىيەت مەنبەئى، ئەدەبىيات ــ سەنئەت، قانۇن ــ تۈزۈم ھەتتا شەكلى ئۆزگەرگەن ئاتالمىش « ئىسلام مەدىنىيىتى »« ئىلام ماتىريالى»« ئىسلام پەلسەپىسى»«ئىسلام ئىدىيىسى » ۋە « ئىسلام دۆلەتلىرى » قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى جاھالەتنىڭ ئويدۇرمىلىرىدىن باشقا نەرسە ئەمەس . شۇ سەۋەپتىن ئىسلام دۇنيا قارىشى بىزنىڭ قەلبىمىزدە مۇستەھكەم بۇلالمىدى ۋە ئىسلام دىننىڭ ھەقىقىتى ھەققىدىمۇ ئېنىق ، مۇكەممەل ، توغرا چۈشەنچىگە ئىگە بۇلالمىدۇق . شۇسەۋەپتىن تۇنجى ئەۋلات مۇسۇلمانلاردەك ‹ ساھابىلاردەك › قەھرىمانلار ئارىمىزدا قايتىدىن دۇنياغا كەلمىدى .
ئۇنداقتا، ئىسلام ھەقىقىتى يۇلىدا ئۇنىڭ مەيدانغا كېلىش باسقۇچىدىن ۋە شەكىللىنىش مەزگىللىرىدىن ، بىز يۈلۈنۈپ تۇرمۇش كەچۈرۋاتقان جاھالەتنىڭ بارلىق ناچار تەسىرلىرىنى چۇقۇم چىقىرىپ تاشلىشىمىز كېرەك . بۇ ناچار ئىللەتلەرنى تازلىشىمىز ئۈچۈن ، ئاۋال بىز ئەسلى بۇلاققا قايتىشىمىز لازىم.
بۇ بۇلاق ، ھېلىقى تۇنجى ئەۋلات قەھرىمانلار ئۇزۇق ئالغان ‹ قۇرئانى كەرىمنى ئاساسى مىزان قىلغان › بۇلاقىدۇر .ئاللاھ بۇ بۇلاقنى ئۈزى قوغداۋاتىدۇ ، بۇ بۇلاقنىڭ ئەسلى ماھىتى بۇلغانمىدى ۋە بۇرمىلانمىدى . بىز بۇ بۇلاققا ھەقىقى تۈردە قايىتساقلا ، ئۈزىمىزنىڭ دۇنيا قارىشىمىزنى ئىسلام تەقەززاسىغا ئويغۇن ھئالدا توغرىلىيالايمىز . شۇ چاغدا كائىنات مەۋجۇتلۇقىنىڭ ھەقىقىتىنى ۋە ئىنسانىيەت مەۋجۇت ـ لىقىدىن ئىبارەت ھەقىقەتنى ۋە بۇ ئىككىسىنىڭ بارلىق مۇناسىۋەتلىرىنى شۇنداقلا بۇ ئىككىسى بىلەن بۇنى ياراتقان ئاللاھنىڭ مۇناسىۋتىنى چۇڭقۇر چۈشىنەلەيمىز. شۇنىڭ بىلەن قۇرئان بىزنىڭ كىشىلىك دۇنيا قارىشىمىز، قىممەت قارىشىمىز ، ئىتنىك ئەخلاق قارىشىمىز ۋە شۇنىڭدەك بىزنىڭ سىياسى، ئىقتىسادى ، ۋە جەمىيەت تەرتىبىنى مۇكەممەل ئىدارە قىلىدىغان قانۇن تۈزۈملىرىمىزگىچە سىڭىپ كىرىدۇ .
بىز بۇ بۇلاققا ‹ قۇرئانغا› قايىتقىنىمىزدا چۇقۇم ئۆزىمىزدە قۇرئاننى ئەمەلىلەشتۈرەلىگىدەك قەتئى روھ ھازىرلىشىمىز، ھەرگىزمۇ ئۇنى ‹ قۇرئاننى› تەتقىق قىلىش ، زوقلىنىش ، ۋە قىزىقىشنى مەقسەت قىلىماسلىقىمىز لازىم . بىز دائىم قۇرئان بىزنى زادى قانداق كىشلەرگە ئايلاندۇرماقچى ؟دىگەننى چۈشۈنۈشىمىز ، شۇندىن كېيىن دەرھال ئۇنى ئىزچىللاشتۇرىشىمىز لازىم . بۇ قۇرئانغا قايتىشتا ، بىز قۇرئان ئايەتلىرىنىڭ ئاجايىپ بەدىلىگى ، كىشى قەلبىنى لەرزىگە سالىدىغان ئاجايىپ قىسسىلىرى ، ئادەمنىڭ تېنىنى جۇغۇلدىتىۋىتدىغان ئۆلۈم ئالدىدىكى مەنزىرلىرى ، ھەمدە يەنەقۇرئاننىڭ ئۈزىگە خاس ئۇسلىبتىكى ئىنسان تەبىئىتى ، پەلسەپىسى ، ۋە شۇنىڭدەك باشقا تەقىقاتچى قىززىققۇچىلار ئىنتىلگەن ھەممە نەرسىنى رۇشەن كۆرەلەيمىز . بىراق بىز ئۇ كۆرۈنۈشنىلا ئۈزىمىزنىڭ ‹ ئەسلى يەتمەكچى بولغان › باش نىشانى قلىشقا بولمايدۇ .
بىزنىڭ باش نىشانىمىز قۇرئان بىزلەرنى زادى نىمىلەرگە بۇيرۇيدۇ ؟ قۇرئان بىزگە كۆرسەتكەن دۇنيا قاراش قايسى ؟ قۇرئان بىزنىڭ ئاللاھقا بولغان مۇھاببىتىمىزنىڭ قانداق بۇلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ ؟ ئۇ تەلەپ قىلىغان ئىتنىك ئەخلاق، سىياسى تۈزۈم ، تۇرمۇش سېستىمىسى دىگەنلەر زادى قانداق بۇلىشى كېرەك ؟ دىگەنلەرنى ئېنىقلاپ ئەمەلىلەشتۈرۈشتىن ئىبارەت بۇلىشى لازىم .
بۇنىڭ ئۈچۈن بىز ، بۇ جاھىلىيەت جەمىيىتىنىڭ ئېغىرــ بېسىملىرىدىن قەتئى قۇتۇلۇشىمىز ، بۇلۇپمۇ ئۈزىمىزنىڭ ئىددىيىسىنى جاھالەتچە دۇنيا قاراشتىن ، جاھالەتچە ئەنئەنىۋى ئۆرۇپ ــ ئادەتلەردىن ۋە جاھالەت رەھبەرلىكىدىن تامامەن ئايرىلىپ چىقىشىمىز لازىم .
بىزنىڭ ۋەزىپىمىز ھەرگىزمۇ جاھىلىيەت بىلەن مۇرەسسەلىشىش ياكى بويسۇنۇش ئەمەس . چۈنكى ئۇنىڭ ئۇخىل جاھالەتچىلىكى بىزنى ئۇنىڭ بىلەن مۇرەسسەلىشىشكە ئامالسىز قالدۇرىدۇ ، شۇنداقتىمۇ ئىسلام پىرىنسىپدا چىڭ تۇرۇپ ، ئاۋال ئۈزىمىزنى، ئاندىن كېيىن جەمىيەتنى ئۆزگەرتىش .بىزنىڭ ئەڭ مۇھىم ۋەزىپىمىز ، بۇ خىل جەمىيەت ھالىتىنى ئۆزگەرتىش ، بۇ خىل جاھالەتچە ھالەتنى تۈپ يىلتىزىدىن قۇرىتىشىمىز لازىم . چۈنكى بۇ خىل جاھالەتچە ھالەت ھىچۋاقىتتا ، ئىسلام تۇرمۇش يۇلى ، ئىسلام دۇنيا قارىشى ، ۋە ئىسلام جەمىيىتى دىگەنلەر بىلەن قەتئى سىغىشالمايدۇ.شۇنداقلا بۇ جاھالەت جەمىيىتى ئۈزىنىڭ زورلۇق ــ زومبۇرلۇق بېسىم ۋاستىسى بىلەن، بىزنىڭ ئىسلامچە ياشاش ھۇقۇق ئەركىنلىكىمىزنى تارتىۋالىدۇ.
بىزنىڭ بۇ تارىخ مۇساپىسىدىكى قەدەملىرىمىز ، ئۈزىمىزنى بۇ خىل جاھالەت جەمىيىتىنىڭ تۈرلى كۆز قاراشلىرىدىن تامامەن يىراق قۇيىشىمىزدۇر. بىز ئۇلار بىلەن دۇقۇرۇشۇپ قالغاندا ئۈزىمىزنىڭ ئەسلى مەنھەجىمىزدە مۇستەھكەم تۇرۇشىمىز ، ھەرگىزمۇ ئۇلار بىلەن مۇرەسسەلىشىش ئۈچۈن ئۈزىمىزنىڭ بۇ خىل ئەقىدىۋى قىممەت قارىشىمىز ۋە دۇنيا قارىشىمىزغا قىلچە ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈشكە قەتئى بولمايدۇ . بىز ئۇلار بىلەن قەتئى ئوخشاشمايمىز ، شۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئۇنداق جاھالەت كىشىلىرىدىن قەتئى ئايرىلىشىمىز لازىم . چۈنكى بىز ھەربىر قېتىم ئۇلار بىلەن قەدەمنى ئورتاق باسقاندا ئۈزىمىزنىڭ ئىسلامى تۇرمۇش يۇلىنى يۇقۇتۇپ قۇيىمىز ، ھەم تۇيۇق يولغا كىرىپ قالىمىز .
بىز بۇ يولدا تۈرلى ئەزىيەتلەرگە ، جاپا ــ مۇشاققەتلەرگە ئۇچرايمىز ھەم بۇ يولدا نۇرغۇن بەدەللەرنى تۈلەيمىز ، ھەمدە زور قۇربانلىقلارنى بېرىمىز . بىز پەقەت تۇنجى ئەۋلات قەھرىمانلار ‹ ساھابىلار › نىڭ يۇلىدىن مېڭىشنى ئويلىساق ، بىزنىڭ ‹ ئىسلامدىن › باشقا بىر تاللاش يۇلىمىز بولمايدۇ .ئاللاھ ئۇلار ‹ ساھابىلار › بىلەن بۇ گۈزەل تۇرمۇش يۇلىنى زىمىندا ئەمەلىلەشتۈرگەن . شۇنداقلا ئۇلار بىلەن جاھىلىيەت ئۈستىدىن غەلبە قىلغان . بىز ھەمىشە ئىسلامى تۇرمۇش يۇلىمىزنىڭ نىشانىغا ، مەيدانىمىزنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ، يۇلىمىزنىڭ ماھىتىگە ناھايىتى سەگەك بۇلىشىمىز لازىم . بۇ يولدا تەۋرەنمەي مۇستەھكەم ماڭالىساقلا چۇقۇم تۇنجى ئەۋلاد ‹ ساھابى › قەھرىمانلاردەك جاھالەت قوينىدىن يۇرۇغلۇققا چىقالايمىز .
مەنبە : مەرھۇم شەھىد سەييىد قۇتۈبنىڭ ‹ يول بەلگىسى › ناملىق ئەسىرىنىڭ تەرجىمىسى - يول بۇيەردە - ناملىق كىتاپتىن ئېلىندى.